ویژگی تربیتی مسجد نمونه

عبادت پرورش دهنده روح انسان و پاسخگوی یك نیاز طبیعی و مهم اوست. كسی كه نیازهای جسمی و روانی خود را به شكل منطقی پاسخ دهد، شخصیتی متعادل خواهد داشت و بالعكس، عدم پاسخ منطقی به نیازهای واقعی و فطری، شخصیت انسان را دچار كمبود و یا تباهی می كند.
ائمه معصومین (علیهم السلام) در سخنان خویش مسجد را آشیانه و پناهگاه مؤمن بر شمرده اند كه انسان در آن جا از اضطراب فاصله گرفته و به آرامش دست می یابد.

............

امام صادق (ع) به مسلمانان سفارش می كردند كه به هنگام مواجهه با مشكلات دنیوی، به نماز و مسجد پناه ببرند. (9)
مؤمن باید تلاش كند تا در مسجد مرتكب گناه نشود ، سخنان ظالمانه بر زبان نیاورد، مراقب حفظ آبروی دیگران باشد، غیبت و سخنان لغو و بی فایده را كنار بگذارد و از سخنانی كه بوی دنیا پرستی و دنیا خواهی می دهد، اجتناب كند.
مراقبت در به كار بستن این امور، نوعی تمرین بر كارهای خیر و دوری از منكرات است و بدین گونه آثار سازنده و تربیتی حضور در مسجد، رفته رفته به دیگر اعمال مؤمن نیز سرایت خواهد كرد، زیرا حضور در مسجد، حضور در خانه خداست و طبیعی است كسیكه با خانه خدا اُنس دارد، در خارج از مسجد نیز سعی در مراقبت رفتار و گفتار خود خواهد داشت.
این نقش تربیتی، هنگامی مؤثرتر است كه مؤمن به یاد داشته باشد ،هنگام حضور در مسجد باید علاوه بر زینت های مادی، زینت های معنوی خویش همچون راستگویی و صداقت ، اخلاص و ... را همراه خودداشته باشد . «خُذُوا زِینَتَكُمْ عِندَ كُل مَسجِد» (10) را درعمل ثابت كند.
مسجد با ایجاد آشنایی و پیوند میان مؤمن با نخبگان و صالحان جامعه، بستری مناسب برای پرورش و تربیت روحی انسان فراهم می كند. كسی كه با خوبان پیوند خورد، حتّی اگر به آنان درجه از تكامل نرسد كه به سبب ترس از خداوند به گناه دست نیازد، دست كم از سر حیا و شرم از برادران دینی خود، راه انحراف را در پیش نمی گیرد.
در مكتب تربیتی اسلام اجتماعی بودن ( در حد معقول ) نشان دهنده سلامت روان و تعادل فكری انسان به شمار می آید. مسجد با فراخوانی پیوسته مسلمانان به وحدت روح جمع گرایی و نظم پذیری را در آنان تقویت می كند.
علاوه بر این، مسجد معمولاً جایگاه طرح مشكلات اجتماعی است. حضور در چنین مكانی روح تعهد و مسئولیت را در فرد می دمد. پرورش این خصلت پسندیده در افراد، خود نوعی مبارزه با بی تفاوتی است؛ روحیه ای كه هر گاه در افراد جامعه ای به ویژه نسل جوان آن بروز كند، آسیب های جدی بر آن اجتماع وارد خواهد شد.
در اینجا لازم است نكاتی را پیرامون ابعاد فرهنگی ، آموزشی مسجد مورد تأكید قرار گیرد:
- مسجد با ویژگی های خاص خود به عنوان آموزشگاه مبانی دینی و معارف اسلامی است. به همین دلیل، مسجدی كه نقش مؤثر خود را در زمینه های فرهنگی، آموزشی به درستی ایفا نكند، از ادای بخش مهمی از رسالت خویش باز مانده و از«مسجد نمونه» فاصله گرفته است.
ـ طرح علوم و دانش های گوناگون در مسجد، كمال محسوب می شود، هر چند پرداختن به این امور، نباید موجب فراموش شدن وظیفه اصلی مسجد كه پرداختن به دانش های دینی است، بشود.
امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: از رسالت های مهم و اساسی مسجد آن است كه به معنای حقیقی كلمه، «كانون هدایت» مسلمانان باشد. (11)
- پرداختن به علوم قرآنی در مسجد در مقایسه با سایر علوم ، اهمیتی ویژه دارد ، زیرا قرآن و مسجد پیوندی ناگسستنی با هم دارند.
پیامبر اسلام (ص) فرموده است:«اِنّما نُصِبَتِ المَساجِدُ لِلقُرآن؛ مساجد را برای(خواندن و فهمیدن) قرآن بنا كرده اند.» (12)
- مسجد و كتابخانه همواره در كنار هم بوده اند. از همان زمان كه قرآن به صورت مكتوب درآمد، مسلمانان قرآن های نوشته را به مسجد اهدا و یا وقف می كردند. با افزایش تعدادكتابها، كتابخانه های مساجد شكل گرفت و به مرور زمان رشد یافت.
این نوشتار را با فرمایشی ازحضرت امام خمینی (ره) به پایان می بریم ، او كه در قیام و نهضت اسلامی خود بر ضد باطل ، با اهمیت دادن به نقش محوری مسجد، آن جا را تبدیل به پایگاه ارتباط و انسجام نیروهای مردمی كرد و مساجد را سنگر نامید.
ایشان فرمود: « اگر حرم و كعبه و مسجد و محراب، سنگر و پشتیبان سربازان خدا و مدافعان حرم و حرمت انبیاء نیست، پس مأمن و پناهگاه آنان در كجاست؟»
منابع:
1- بحار الانوار، علامه مجلسی، ج40 ، ص 45
2- همان ، ج 82، ص 164
3- قرآن كریم ، سوره جن ، آیه 18
4- وسائل الشیعه، محمد بن حسن عاملی، ج 1، ص 268، باب 10 از ابواب وضو
5- همان ، ج 3، ص 480، باب 3 از ابواب احكام المساجد، روایت 1
6- مستدرك الوسائل، میرزا حسین نوری، ج 3، ص 361، باب 3، از ابواب احكام المساجد، روایت 13
7- همان
8- وسائل الشیعه، ج 5، ص 372، باب 1 از ابواب صلوه الجماعه، روایت 7
9- وسائل الشیعه، ج 5، ص 263، باب 31 از ابواب بقیه الصلوات المندوبه، روایت 3
10- سوره اعراف،‌آیه 31
11- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج1، باب فضل المساجد و حرمتها، ص 237